Hendrik Willem Mesdag, Bomschuiten in de branding, Museum Panorama Mesdag, t00269.
Schetsen met notities
Mesdag tekende hier tien bomschuiten in de branding. Aan het einde van de negentiende eeuw hadden Scheveningse rederijen verschillende tekens, merken en kleuren. Onder ieder schip noteerde hij kleuraanduidingen, zoals: ‘grijs wit zeil’, ‘rood zwaantje’, ‘zeil geel opzij’ en ‘net van achter rood’. Dit soort schetsen met notities gebruikte Mesdag later voor het maken van schilderijen in zijn atelier. Op het Panorama van Scheveningen schilderde Mesdag ook het symbool van een zwaan op de achterkant van een bomschuit.
Hendrik Willem Mesdag, Panorama van Scheveningen (detail), 1881, Museum Panorama Mesdag.
Hendrik Willem Mesdag, Schetsboekbladen, ca. 1890, 14,1 x 21,8 cm, Museum Panorama Mesdag, sb00370.
Merktekens op bomschuiten
Naast een zwaan waren er nog veel meer symbolen, zoals een anker, een kompas en een hart. De merktekens werden vaak aangebracht op de voor- en achterkant van het schip, maar ook op de mast en het zwaard. Zo was iedere rederij herkenbaar. Dit had zowel op het land als op zee voordelen. Al van ver konden de terugkerende vissersschepen herkend worden. De vissersvrouwen konden dan de nodige voorbereidingen treffen, zodat zij bij binnenkomst de vis konden aannemen. Op het strand hielpen de symbolen en kleuren de vissers om de eigendommen, zoals manden en netten, van de verschillende rederijen uit elkaar te houden.
Havencodes
Rond 1900 werden schepen, behalve van een kleur en symbool, ook voorzien van letters en cijfers. De aanduidingen ‘SCH’, ‘KW’ of ‘VL’ verwijzen naar de vissersdorpen waar de schepen vandaan kwamen. SCH staat voor Scheveningen, KW voor Katwijk en VL voor Vlaardingen. Op het Panorama zijn deze lettercodes nog niet te zien. Op 6 mei 1882, dus niet lang na de opening van het Panorama, kwam er een voorschrift dat vissersschepen die werkzaam waren op de Noordzee moesten worden geregistreerd in de gemeente van hun thuishaven. Later legde Mesdag deze havencodes ook vast op zijn tekeningen en schilderijen.
Hendrik Willem Mesdag, Schetsboekbladen, ca. 1890, 14,1 x 21,8 cm, Museum Panorama Mesdag, sb00370.
Gemeente archief
In de collectie van het Haags Gemeentearchief zijn verschillende foto’s te vinden uit Mesdags tijd. Op deze foto’s zijn de symbolen, letters en cijfers op de schepen ook te ontdekken. Net zoals op de tekening Bomschuiten in de branding en op het Panorama zien we op de foto’s dezelfde zwaantjes op de romp van de bomschuiten.
