Mesdag als verzamelaar
Woonhuis van echtpaar Mesdag-van Houten aan de Laan van Meerdervoort, Den Haag, ca. 1915, foto, fotograaf onbekend, Collectie Museum Panorama Mesdag.
De Mesdag Collectie
Mesdag hield zich naast het maken van kunst ook bezig met het verzamelen van kunstwerken van anderen. Het zou uiteindelijk resulteren in een omvangrijke collectie, die we vandaag de dag kennen als de Mesdag Collectie. In de tijd dat Mesdag in Brussel studeerde begon hij al voorzichtig met het aankopen van werk. Zo had de School van Barbizon zijn interesse en sloot hij vriendschappen met onder andere de Belgische schilders Paul-Jean Clays en Alfred Verwee.
Bedreven handel
Na de verhuizing met het gezin naar Den Haag, zo'n drie jaar later, begon het verzamelen op grotere schaal. Dit deed hij onder andere via kunsthandels van de familie Van Gogh (de oom van de schilder Vincent van Gogh), de familie Van Wisselingh en via veilingen bij het Venduehuis der Notarissen.
De verzameling van het echtpaar Mesdag-van Houten groeide. Regelmatig wist Mesdag ook slimme deals te sluiten, zoals het ruilen van een werk uit eigen verzameling om zo minder te hoeven te betalen voor een werk dat hij wilde aankopen. Mesdag was een bedreven zakenman.
Besturen en netwerk
Pulchri Studio en Haagse kunstkringen
Opening van de dertigste tentoonstelling van de Hollandsche Teeken-Maatschappij, 1905. Fotograaf onbekend. Zittend vooraan: Sientje Mesdag-van Houten (l), Jozef Israëls (m), Hendrik Mesdag (r).
Pulchri Studio
Pulchri Studio vormde een belangrijke spil in de Haagse kunstwereld eind negentiende eeuw. Nog altijd is dit kunstenaarsgenootschap gevestigd aan het Voorhout in Den Haag. Bij Pulchri Studio konden werkende leden en kunstlievende leden na ballotage lid worden. Pulchri kende prominente kunstenaars zoals Jozef Israëls, Anton Mauve, Willem Maris en Suze Robertson.
In 1876 wordt de Hollandsche Teeken-Maatschappij opgericht. Dit was een kring van aquarellisten binnen Pulchri Studio. O.a. Maris, Israëls en Mauve zijn leden, met Mesdag als voorzitter.
In 1887 wordt hij voorzitter van Pulchri Studio, tot 1907. Een prestigieuze functie, die hij met verve bekleedt. Als invloedrijk bestuurder, eigenaar van het Panorama en bekend kunstenaar wordt hij één van de belangrijkste meesters van de Haagse School. Hij was de langst voorzittende bestuursvoorzitter, en bekostigde het huidige pand aan het Voorhout uit eigen zak.
Het Panorama
In 1881 voltooit Hendrik Willem Mesdag zijn grootste werk ooit: het Panorama van Scheveningen. Deze schilderde hij in opdracht van een Belgisch Panoramamaatschappij die aanvankelijk het Panorama commercieel exploiteert. Panorama's waren in die tijd ontzettend populair en werden als vermaak druk bezocht. Maar al na enkele jaren neemt de interesse bij bezoekers af. Het Panorama staat op de rand van faillissement. Dit gaat Mesdag dusdanig aan het hart dat hij zijn eigen meesterwerk koopt. In 1886 wordt Mesdag eigenaar van het Panorama.
In de jaren die volgen laat hij verschillende zalen bijbouwen en weet hij zo de omvang van het pand te vergroten en het van attractie naar een museum om te vormen.
Sientje Mesdag-van Houten, Portret van Hendrik Willem Mesdag, 1906, olieverf op doek, 90,2 x 69,1 cm, Particuliere collectie, in langdurig bruikleen.
Eerste museumdirecteur
In 1887 richt Mesdag de drie museumzalen in aanloop naar het Panorama in als permanente tentoonstelling van zijn schilderijen. Galerij Mesdag, zoals de expositieruimte destijds werd genoemd, is een van de eerste openbare culturele instellingen in Nederland gewijd aan eigentijdse kunst. In het decennium daarna zou het een belangrijk podium blijven voor Mesdag.
Galerij Mesdag, foto, fotograaf onbekend, collectie Museum Panorama Mesdag.
Het vormt een mooie aanvulling op de collectie hedendaagse kunst die het echtpaar ook vanaf 1887 tentoonstelt aan de Laan van Meerdervoort (nu de Mesdag Collectie). Dit museum opent naast het woonhuis van het echtpaar, waarmee ze hun verzameling kunst van tijdgenoten kunnen delen met het publiek. In 1903 schonk het echtpaar deze verzameling aan de Nederlandse staat, Mesdag bleef directeur. Het Panorama hield hij zelf.
Nalatenschap met opdracht
Mesdag verzekert de toekomst van het Panorama
Tentoonstellingszalen Panorama Mesdag, ca. 1910, foto, fotograaf onbekend, collectie Museum Panorama Mesdag.
Familievennootschap
Op 20 maart 1909 overlijdt Sientje Mesdag-van Houten. Het heeft grote impact of Hendrik Willem en zijn levenslust neemt af. In 1910 besluit Mesdag het eigendom van het Panorama onder te brengen in een naamloze vennootschap. De 33 aandelen hiervan worden verdeeld onder 33 neven en nichten. Sindsdien is het beheer van het Panorama aan de Zeestraat in handen van deze familievennootschap. De familievennootschap had de taak om de exploitatie en de openstelling van het panorama voor het publiek te garanderen.
De aandelen zijn nog steeds in bezit van de nazaten van de oorspronkelijke aandeelhouders. Zij zijn als eigenaren van het Panorama niet alleen financieel verantwoordelijk voor het beheer en de exploitatie, maar ook voor grote ingrepen zoals de restauratie van het doek en verbouwingen.
Museum Panorama Mesdag vandaag de dag. Beeld Jan-Kees Steenman.
