Jeugdtekeningen Hendrik Willem Mesdag
Verjaardagscadeau
Mesdag tekende de Petunia ter gelegenheid van de dertiende verjaardag van zijn zus Ellegonda. Eerder werd aangenomen dat een tekening die hij als twaalfjarige maakte zijn vroegste overgeleverde werk was, maar deze getekende bloem is drie jaar ouder. Mesdag tekende de bloem op heel gedetailleerde wijze. Als een bioloog gaf hij elke bladnerf met grote nauwkeurigheid weer. Het is interessant om te zien wat een bijzonder vaste hand Mesdag op deze leeftijd al had. Nam hij een werk uit de kunstcollectie van zijn vader als voorbeeld of een echte bloem? Ook Mesdags broer Taco maakte een tekening voor zijn zus. Op de achterkant van elk werk staat geschreven ‘Op de 13de Verjaring van Ellegonda’.
Tekenavonden
Wellicht ontstonden de tekeningen op een van de vele tekenavonden van de familie Mesdag. Deze familieactiviteit was gebruikelijk in de negentiende eeuw binnen de kringen waarin Hendrik Willem opgroeide en al lange tijd traditie bij de Mesdags. In een interview met Mesdag in de Nieuwe Rotterdamsche Courant in 1906 sprak hij over deze herinnering uit zijn jeugd:
'Ik had als jongen wel veel liefhebberij in teekenen, en dat werd bij ons thuis in Groningen aangekweekt, doordat vader (…) een aardig schilderijen kabinet had, zoodat we vaak allemaal samen met papier en potlood zaten.’
Taco Mesdag, Bloemstudie, 1840, potlood op papier, 14 x 13 cm, Museum Panorama Mesdag.
Tekenonderwijs Mesdag
Beeld boven: Hendrik Willem Mesdag, Zwitsers landschap, 1845, potlood op papier, 45 x 31,5 cm, Museum Panorama Mesdag.
Op nauwkeurige wijze
In de jaren erna tekende Mesdag landschappen, stillevens, figuren en dieren, waarvan er zich ruim 25 in de collectie van het museum bevinden. Het zou goed kunnen dat hij deze heeft nagetekend van de Engelse gravures en de romantische schilderijen uit de verzameling van zijn vader. Waarschijnlijk probeerde hij deze zo precies mogelijk na te tekenen. Daarbij richtte hij zich vooral op de vorm. De stillevens die je hier ziet, zijn evenals het blad wat hij een paar jaar eerder maakte, op nauwkeurige wijze getekend. De geribbelde schil van het grote stuk fruit is gedetailleerd uitgewerkt en ook zien we het patroon van de vleugels van de vlinder. De gepositioneerde stukken fruit staan centraal, de ruimte daaromheen deed er voor Mesdag niet toe.
Hendrik Willem Mesdag, Fruitstilleven, 1842, potlood op papier, 37,4 x 23,2 cm, Museum Panorama Mesdag.
Tekenonderwijs Mesdag
Later kreeg Hendrik Willem, samen met zijn broer Taco, tekenles. Eerst van de schilder Cornelis Bernardus Buijs en daarna van Johannes Hinderikus Egenberger, die vanaf 1857 hoofonderwijzer van de afdeling beeldende kunsten van de Academie Minerva was. Beide zoons waren op dat moment ook werkzaam bij het familiebedrijf van hun vader Mesdag & Zonen. Na 15 jaar verliet Hendrik Willem de firma om zich volledig op het kunstenaarschap te richten. Zijn vader zou zijn artistieke loopbaan altijd blijven stimuleren. In een brief aan zijn zoon schreef hij in 1869: ‘ga zo voort en vervul zo mogelijk mijne hoop dat gij nog eenmaal een waar kunstenaar zult worden.’
Behalve Hendrik Willem, groeide ook broer Taco uit tot professioneel kunstenaar. Broer Gilles en zus Ellegonda bleven tekenen voor hun plezier.
Petunia of Dagschone?
Aanvulling
Na de publicatie van het persbericht over de Petunia, Mesdags vroegst bekende tekening, werd duidelijk dat de tekening waarschijnlijk een andere bloem voor stelt. Milan Plasmeijer, Docent Groene Biotechnologie (Hogeschool Inholland) en promotiekandidaat Plant Fysiogie (Universiteit van Amsterdam) tevens petunia wetenschapper, kwam met een waardevolle aanvulling: de kartelige bladeren en de kelkbladeren van de door Mesdag afgebeelde bloem komen sterk overeen met de dagschone (convolvulus tricolor). Deze bloem is vaak terug te vinden op stillevens uit de zeventiende en achttiende eeuw. Hoogstwaarschijnlijk is de benaming in het album uit de twintigste eeuw dus foutief.
Hendrik Willem Mesdag, Petunia, 1840, potlood op papier, 13,6 x 17,2 cm, Museum Panorama Mesdag.